Benefits of Fenugreek Seeds in Marathi | मेथीचे फायदे, उपयोग आणि तोटे

मेथीचे फायदे, उपयोग आणि तोटे मराठीमध्ये | All About Fenugreek Seeds (Methi) in Marathi | Benefits, uses and disadvantages of fenugreek Seeds in Marathi

Benefits of Fenugreek Seeds in Marathi : मेथीचा वापर भाज्यांपासून पराठ्यापर्यंत सर्वच गोष्टींमध्ये होतो. हे खायला चविष्ट असले तरी आयुर्वेदिक दृष्टिकोनातूनही याचे अनेक फायदे आहेत. त्याची पाने आणि बिया शतकानुशतके भारतात आयुर्वेदिक औषध म्हणून वापरल्या जात आहेत. हे चांगले आरोग्य राखण्यास मदत करू शकते. त्याच वेळी, जर कोणी आजारी असेल तर हे गुण बरे होण्यास मदत करू शकतात. होय, एखाद्याला गंभीर समस्या असल्यास, वैद्यकीय उपचारांना प्राधान्य द्या. या लेखात आम्ही तुम्हाला मेथीचे उपयोग आणि मेथी खाण्याचे फायदे सांगणार आहोत. तसेच मेथीच्या दुष्परिणामांची माहिती देणार आहे. | Benefits of Fenugreek Seeds in Marathi

मेथी म्हणजे काय? | What is Fenugreek in Marathi

मेथी हा एक प्रकारचा खाद्यपदार्थ आहे, ज्याचा आहारात अनेक प्रकारे वापर करता येतो. जेव्हा त्याची हिरवी पाने भाजी म्हणून वापरली जातात. त्याच वेळी, अन्न तयार करताना देखील त्याचे धान्य वापरले जाते. त्याची वनस्पती दोन-तीन फूट उंच असून त्याच्या शेंगामध्ये लहान पिवळसर-तपकिरी सुवासिक दाणे असतात.

भूमध्यसागरीय प्रदेश, दक्षिण युरोप आणि पश्चिम आशियामध्ये त्याची विपुल प्रमाणात लागवड केली जाते. मेथी भारतात वेगवेगळ्या नावांनी ओळखली जाते. हिंदी, गुजराती, मराठी, बंगाली आणि पंजाबीमध्ये याला मेथी म्हणतात, तर संस्कृतमध्ये त्याचे नाव मेथिका आहे. कन्नडमध्ये याला मेन्तिया, तेलुगूमध्ये मेंतुलु, तमिळमध्ये वेंडयम, मल्याळममध्ये  वेन्तियम, इंग्रजीमध्ये फेनुग्रीक आणि लॅटिनमध्ये त्रायिगोनेल्ला फोएनम ग्रीकम म्हणून ओळखले जाते. | Benefits of Fenugreek Seeds in Marathi

---

आणखी माहिती वाचा : Benefits of Avocado Oil in Marathi | एवोकॅडो तेलाचे फायदे, उपयोग

---

मेथीचे फायदे मराठीमध्ये | Benefits of Fenugreek Seeds in Marathi

1. मधुमेहापासून आराम

मधुमेही रुग्णांनी खाण्यापिण्याच्या सवयींकडे विशेष लक्ष दिले पाहिजे. असे लोक आपल्या आहारात मेथीच्या दाण्यांचा समावेश करू शकतात. याची पुष्टी करण्यासाठी, एक वैज्ञानिक संशोधन केले गेले, ज्यानुसार मेथीच्या दाण्यांचे सेवन केल्याने रक्तातील साखरेचे प्रमाण नियंत्रित केले जाऊ शकते. याशिवाय, ते टाइप-2 मधुमेहाच्या रुग्णांमध्ये इन्सुलिन प्रतिरोधक क्षमता कमी करण्यास देखील मदत करू शकते. त्याच वेळी, दुसऱ्या संशोधनानुसार, मधुमेहावरील त्याचा फायदेशीर प्रभाव त्यात असलेल्या हायपोग्लाइसेमिक प्रभावामुळे असू शकतो.

हे रक्तातील साखरेचे प्रमाण कमी करण्यासाठी ओळखले जाते. म्हणून, ज्यांच्या रक्तातील साखर सामान्य आहे त्यांनी ते जास्त प्रमाणात घेणे टाळावे.

2. कोलेस्टेरॉलसाठी

शरीरातील कोलेस्ट्रॉल वाढल्याने अनेक समस्या उद्भवू शकतात. अशा परिस्थितीत मेथीचा वापर कोलेस्ट्रॉल नियंत्रित ठेवण्यासाठी एक चांगला पर्याय ठरू शकतो. वास्तविक, एका वैज्ञानिक अभ्यासानुसार, मेथीच्या दाण्यांमध्ये नारिंगेनिन नावाचे फ्लेवोनोइड असते. हे रक्तातील लिपिड पातळी कमी करण्यासाठी कार्य करू शकते.

त्यात अँटिऑक्सिडेंट गुणधर्म देखील आहेत, ज्यामुळे रुग्णाचे उच्च कोलेस्टेरॉल कमी केले जाऊ शकते. त्यामुळे कोलेस्ट्रॉल कमी करण्यासाठी मेथीच्या दाण्यांचे फायदे होऊ शकतात, असे म्हणता येईल.

3. संधिवात वेदना

वाढत्या वयाबरोबर सांध्यांना सूज येऊ लागते, ज्यामुळे असह्य वेदना होतात. याला सांधेदुखी  म्हणतात. यावर उपाय म्हणून मेथी हा रामबाण उपाय आहे, ज्याचा वापर शतकानुशतके केला जात आहे. मेथीमध्ये अँटी-इंफ्लेमेटरी आणि अँटीऑक्सिडंट गुणधर्म आढळतात.

हे फायदेशीर घटक सांध्यातील सूज कमी करून सांधेदुखीपासून आराम मिळवून देण्यास मदत करतात. लोह, कॅल्शियम आणि फॉस्फरस देखील मेथीमध्ये मुबलक प्रमाणात आढळतात. त्यामुळे मेथीचे औषधी गुणधर्म हाडे आणि सांध्यांना आवश्यक पोषक तत्त्वे देतात, ज्यामुळे हाडे निरोगी आणि मजबूत राहू शकतात.

4. हृदयासाठी

हृदयाचे कार्य अधिक चांगले होण्यासाठी मेथीचा वापर करणे चांगले. जे लोक नियमितपणे मेथीचे सेवन करतात त्यांना हृदयविकाराचा झटका येण्याची शक्यता कमी असते आणि जरी ती आली तरी जीवघेणी परिस्थिती टाळता येते. हृदयविकाराचा झटका हे मृत्यूमागे एक प्रमुख कारण असल्याचे विविध संशोधनात आढळून आले आहे. जेव्हा हृदयाच्या धमन्यांमध्ये अडथळा येतो तेव्हा असे होते. त्याच वेळी, मेथी दाणे या स्थितीपासून वाचवू शकतात.

एखाद्याला हृदयविकाराचा झटका आला तरीही मेथीमुळे ऑक्सिडेटिव्ह तणाव टाळता येतो. हृदयविकाराच्या झटक्यादरम्यान ऑक्सिडेटिव्ह तणाव घातक ठरू शकतो. तसेच, मेथीचे दाणे शरीरातील रक्त प्रवाह संतुलित ठेवण्यासाठी उपयुक्त ठरू शकतात, ज्यामुळे रक्तवाहिन्यांमध्ये कोणत्याही प्रकारचा अडथळा निर्माण होत नाही. अशा परिस्थितीत मेथीचे दाणे खाण्याचे फायदे हृदय निरोगी ठेवतात. | Benefits of Fenugreek Seeds in Marathi

5. मासिक पाळी दरम्यान फायदेशीर

मासिक पाळीच्या काळात महिलांना असह्य वेदना सहन कराव्या लागतात. अशा परिस्थितीत मेथी खाल्ल्यास काय होते असा प्रश्न तुम्हाला पडत असेल तर आम्ही तुम्हाला सांगतो की अशा परिस्थितीत मेथीच्या दाण्यांपासून बनवलेले पावडर आराम देण्याचे काम करू शकते. याव्यतिरिक्त, मेथीचे दाणे मासिक पाळीच्या इतर समस्यांपासून मुक्त होण्यास मदत करतात.

मेथीच्या दाण्यांमध्ये दाहक-विरोधी, वेदनाशामक, अँटिस्पास्मोडिक आणि लघवीचे प्रमाण वाढवणारे गुणधर्म आढळतात. वैज्ञानिक संशोधनाने पुष्टी केली आहे की मेथीचे हे फायदेशीर घटक मासिक पाळीमुळे होणाऱ्या सर्व प्रकारच्या वेदनांपासून आराम देऊ शकतात, ज्याला वैद्यकीय भाषेत डिसमेनोरिया म्हणतात. हे लक्षात ठेवा की मासिक पाळीच्या बाबतीत, डॉक्टरांच्या सल्ल्यानेच ते कमी प्रमाणात घ्यावे.

6. कर्करोग

कर्करोग हा एक जीवघेणा आजार आहे, त्यामुळे या समस्येपासून दूर राहणे चांगले. यासाठी मेथीच्या दाण्यांचे फायदे पाहता येतात. एका वैद्यकीय संशोधनानुसार, मेथीमध्ये कर्करोगविरोधी प्रभाव आढळतो, ज्यामुळे कर्करोगाची समस्या दूर ठेवण्यात मदत होते. होय, जर एखाद्याला कर्करोग झाला असेल तर त्याने विलंब न करता डॉक्टरांकडून उपचार घ्यावेत.

7. आईचे दूध वाढवते

प्रसूतीनंतर, नवजात बाळासाठी आईच्या दुधापेक्षा चांगले काहीही नाही. अशा परिस्थितीत स्तनपान करणारी महिला मेथी किंवा मेथीच्या दाण्यांपासून बनवलेल्या हर्बल चहाचे सेवन करू शकते. NCBI वेबसाइटवर उपलब्ध असलेल्या एका संशोधनात असेही म्हटले आहे की मेथीचे सेवन आईच्या दुधाची गुणवत्ता आणि प्रमाण वाढवण्यासाठी केले जाऊ शकते. या संदर्भात मेथी कशी काम करते हे जाणून घेण्यासाठी सध्या यावर अधिक संशोधन करणे आवश्यक आहे.

8. वजन कमी करण्यासाठी

जर कोणाला वजन कमी करायचे असेल तर मेथीचा वापर यासाठी उपयुक्त ठरू शकतो. वास्तविक, मेथी शरीरात चरबी जमा होण्यापासून रोखू शकते. यामध्ये फायबर चांगल्या प्रमाणात आढळते, जे अन्न पचण्यास तसेच भूक शांत ठेवण्यास मदत करते. हे वजन वाढण्यापासून रोखू शकते. याशिवाय मेथीमध्ये विविध प्रकारचे पॉलिफेनॉल आढळतात, ज्यामुळे वजन कमी करता येते. त्यामुळे मेथी खाण्याचे फायदे वजन कमी करण्यासाठी असू शकतात असे म्हणता येईल.

9. रक्तदाब सुधारतो

उच्च रक्तदाबामुळे हृदयाच्या समस्यांसह विविध आजार होऊ शकतात. मेथीचे औषधी गुणधर्म ही समस्या कमी करण्यास मदत करतात. एका वैज्ञानिक संशोधनानुसार, मेथीमध्ये अँटीहाइपरटेन्सिव्ह प्रभाव आढळतो, ज्यामुळे रक्तदाबाची समस्या कमी होण्यास मदत होते.

10. निरोगी मूत्रपिंड

अनेक वैज्ञानिक संशोधनातून हे सिद्ध झाले आहे की मेथी किडनीसाठी फायदेशीर आहे. तुमच्या आहारात मेथीचा समावेश केल्याने तुमच्या किडनी चांगल्या प्रकारे काम करू शकतात. मेथीच्या दाण्यांमध्ये पॉलीफेनॉलिक फ्लेव्होनॉइड्स आढळतात, ज्यामुळे किडनी चांगले कार्य करण्यास मदत होते. ते मूत्रपिंडाभोवती एक संरक्षक कवच देखील बनवते, जे त्याच्या पेशी नष्ट होण्यापासून वाचवू शकते. याची पुष्टी NCBI  कडून उपलब्ध संशोधनातून झाली आहे.

11. सूज कमी करण्यासाठी

सूज आणि त्यामुळे होणाऱ्या समस्या दूर करण्यासाठी मेथीचे दाणे फायदेशीर ठरतात. वास्तविक, मेथीच्या दाण्यांमध्ये लिनोलेनिक आणि लिनोलिक ॲसिड आढळते. या ऍसिडच्या पेट्रोलियम इथर अर्कामध्ये दाहक-विरोधी क्रिया आढळते, ज्यामुळे सूज दूर होते. आम्ही वरील संधिवात विभागात देखील याचा उल्लेख केला आहे. ही माहिती NCBI वेबसाइट वर प्रकाशित केलेल्या वैज्ञानिक संशोधनात उपलब्ध आहे. त्यामुळे मेथीच्या दाण्यांच्या फायद्यांमध्ये जळजळांपासून आराम मिळतो.

12. टेस्टोस्टेरॉन वाढवण्यासाठी

जर कोणाला प्रश्न पडत असेल की मेथी खाल्ल्याने काय होते, तर आम्ही तुम्हाला सांगतो की याच्या सेवनाने टेस्टोस्टेरॉन वाढू शकते. एका संशोधनानुसार, मेथीचे गुणधर्म हार्मोनल रेग्युलेशनमध्ये उपयुक्त मानले गेले आहेत. मेथी शरीरातील इस्ट्रोजेनचे उत्पादन रोखून टेस्टोस्टेरॉनची पातळी वाढवते. पुरुषांच्या शरीरात टेस्टोस्टेरॉनची पातळी वाढल्याने स्नायूंचा विकास होतो आणि शारीरिक क्षमता वाढते.

13. त्वचेसाठी

मेथीही त्वचेसाठी फायदेशीर मानली जाऊ शकते. NCBI वेबसाइटवर प्रकाशित केलेल्या वैज्ञानिक अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की मेथीमध्ये अँटिऑक्सिडेंट, अँटी-रिंकल, मॉइश्चरायझिंग आणि त्वचा गुळगुळीत गुणधर्म आहेत (. त्यामुळे मेथीचे फायदे त्वचेवर दिसून येतात.

14. केसांसाठी

मेथीच्या वापराने केस गळणे थांबते. एका वैद्यकीय संशोधनानुसार, मेथीच्या दाण्यांमध्ये प्रथिने भरपूर प्रमाणात असतात, जे केसांसाठी आवश्यक असते. हे टक्कल पडणे, केस पातळ होणे आणि केस गळणे यावर उपचार करण्यास मदत करू शकते. या व्यतिरिक्त मेथीमध्ये लेसिथिन देखील आढळते, जे केसांना नैसर्गिकरित्या मजबूत करते तसेच त्यांना मॉइश्चरायझ करते. हे डोक्यातील कोंडा दूर ठेवू शकते (10). अशा परिस्थितीत केसांवर मेथी पावडरचे फायदे दिसून येतात.

मेथीचे पौष्टिक घटक | Fenugreek Seeds Nutritional Value in Marathi

मेथीमध्ये अनेक प्रकारचे पोषक तत्व असतात, ते समजून घेण्यासाठी आपण टेबल वापरत आहोत.

पोषक तत्व	मूल्य प्रति 100 ग्राम
पानी	8.84 g
ऊर्जा	323 g
प्रोटीन	23 g
टोटल लिपिड (फैट)	6.41 g
कार्बोहाइड्रेट	58.35 g
फाइबर	24.6 g
कैल्शियम, Ca	176 mg
आयरन, Fe	33.53 mg
मैग्नीशियम, Mg	191 mg
फास्फोरस, P	296 mg
पोटैशियम, K	770 mg
सोडियम, Na	67 mg
जिंक, Zn	2.5 mg
मैंगनीज, Mn	1.228 mg
सेलेनियम, Se	6.3 µg
विटामिन सी	3 mg
थायमिन	0.322 mg
राइबोफ्लेविन	0.366 mg
नियासिन	1.64 mg
विटामिन बी-6	0.6 mg
फोलेट	57 µg
विटामिन ए, RAE	3 µg
विटामिन ए, IU	60 IU
फैटी एसिड, टोटल सैचुरेटेड	1.46 g

मेथीचे दाणे कसे वापरावे | How to Use Fenugreek Seeds in Marathi

आयुर्वेदात मेथीच्या दाण्यांचा स्वभाव उष्ण असतो असे सांगितले आहे. याचे थेट सेवन केल्यास फायद्याऐवजी नुकसान होऊ शकते. त्यामुळे मेथीचे दाणे काही वेळ पाण्यात भिजवून ठेवावेत, त्यामुळे त्याची उष्णता कमी होते. यानंतर मेथीदाणे वापरावेत.

कधी आणि कसे वापरावे:

• मेथीचे दाणे मध्यम आचेवर एक-दोन मिनिटे भाजून घ्या आणि नंतर भाज्या किंवा कोशिंबीरीवर घाला. हे लंच किंवा डिनर मध्ये वापरले जाऊ शकते.
• एक चमचा मेथी दाणे रात्रभर पाण्यात भिजत ठेवा आणि दुसऱ्या दिवशी सकाळी एक ग्लास पाण्यासोबत सेवन करा. सकाळी रिकाम्या पोटी ज्या पाण्यात मेथीचे दाणे भिजवले होते तेही तुम्ही सेवन करू शकता.
• मेथी दाणे रात्रभर पाण्यात भिजवून ठेवल्यानंतर कपड्यात बांधून ठेवा. काही दिवस असेच ठेवल्यानंतर मेथीच्या दाण्यांना कोंब उगवतील.
• मेथीचे पराठे आणि रोट्या बनवून याचे सेवन करता येते. त्याचा पराठा सकाळच्या नाश्त्यात घेता येतो.
• मेथीच्या दाण्यांचा हर्बल चहा देखील पिऊ शकतो. पाण्यात मेथीचे दाणे टाकून उकळवा. चवीसाठी त्यात लिंबू आणि मध घालता येईल. हे सकाळी आणि संध्याकाळी घेतले जाऊ शकते.
• किती वापरायचे:
• मधुमेहासारख्या परिस्थितीत, ते दररोज 25 ते 50 ग्रॅम घेतले जाऊ शकते. तरीही, त्याचे योग्य प्रमाण जाणून घेण्यासाठी आपल्या आहारतज्ञांची मदत घेणे चांगले होईल.

चला, आता जाणून घेऊया मेथी जास्त काळ सुरक्षित कशी ठेवता येईल.

मेथी जास्त काळ कशी टिकवायची? | मेथीचे दाणे कसे साठवायचे मराठीमध्ये ।  How to Store Fenugreek Seeds in Marathi

• हिरवी मेथीची पाने फ्रिजमध्ये ठेवून काही दिवस सुरक्षित ठेवता येतात.
• त्याची पाने ओल्या कपड्यात गुंडाळून एक-दोन दिवस सुरक्षित ठेवता येतात.
• मेथीचे दाणे असतील तर ते एअर टाईट डब्यात टाकून सुरक्षित ठेवता येतात.

मेथी कोणी खाऊ नये | मेथीचे दाणे कोणी टाळावे मराठीमध्ये | Who Should Avoid Fenugreek Seeds in Marathi

काही लोकांनी मेथीचे सेवन टाळावे, जे खालीलप्रमाणे आहेत.

• कमी रक्तातील साखर असलेल्या रुग्णांनी मेथीचे सेवन टाळावे, कारण त्याचा हायपोग्लाइसेमिक प्रभाव असतो.
• मेथीमध्ये हायपरटेन्सिव्ह प्रभाव आढळतो, ज्यामुळे रक्तदाब कमी होतो. त्यामुळे ज्यांना रक्तदाब कमी आहे त्यांनी त्याचे सेवन टाळावे.
• गर्भवती महिलांनी याचे सेवन करू नये. तरीही जर त्यांना मेथी खाण्याची इच्छा असेल तर या संदर्भात डॉक्टरांशी जरूर बोला.

मेथीचे दुष्परिणाम मराठीमध्ये | Side Effects of Fenugreek Seeds in Marathi

मेथी दाणे आरोग्यासाठी उत्कृष्ट आहेत यात शंका नाही. आपल्या आहारात याचा समावेश केल्याने आरोग्यासाठी अनेक फायदे होऊ शकतात, परंतु या फायद्यांसोबतच त्याचे तोटेही आहेत. काही प्रकरणांमध्ये, त्याच्या सेवनामुळे एखाद्याला अनेक समस्यांना तोंड द्यावे लागते. येथे आम्ही मेथीमुळे होणाऱ्या हानीबद्दल सविस्तर माहिती देत ​​आहोत.

• अतिसार: मेथीचे दाणे पचनसंस्थेसाठी चांगले असले तरी काही वेळा ते जुलाब देखील करतात. जास्त प्रमाणात मेथी खाल्ल्याने पोट बिघडते आणि जुलाब होतात. स्तनपान करणाऱ्या महिलांना ते खाल्ल्याने पोटदुखीचा त्रास होत असेल तर त्यामुळे बाळाला जुलाबही होऊ शकतो. म्हणून, अशी लक्षणे दिसू लागताच ते घेणे थांबवा.
• गर्भाशयाचे आकुंचन: या लेखात आधी सांगितल्याप्रमाणे मेथीच्या दाण्यांचा स्वभाव उष्ण असतो. गर्भवती महिलेने याचे जास्त प्रमाणात सेवन केल्यास गर्भाशयाच्या अकाली आकुंचन यासारख्या समस्या उद्भवू शकतात.
• ऍलर्जी: काही लोकांना मेथीच्या दाण्यांच्या सेवनाने ऍलर्जी होऊ शकते. ही ऍलर्जी चेहऱ्यावर सूज म्हणून दिसू शकते. त्याचबरोबर काहींच्या अंगावर पुरळ उठणे, श्वास घेण्यास त्रास होणे आणि काहीजण बेशुद्ध होणे अशा समस्या उद्भवू शकतात. याशिवाय मेथीच्या सेवनामुळे अनेकांना छातीत दुखण्याची तक्रार सुरू होते. हे निसर्गात उष्ण आहे, म्हणून काही लोक मूळव्याध, गॅस आणि अगदी ऍसिडिटीची तक्रार करतात. तसेच, जर कोणी कोणत्याही रोगासाठी औषध घेत असेल तर त्याने मेथीचे दाणे खाण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.
• मुलांसाठी हानिकारक : मेथीचे दाणे मुलांसाठी सुरक्षित मानले जात नाहीत. आम्ही आधीच सांगितले आहे की ते खाल्ल्याने जुलाब होऊ शकतात. त्याच वेळी, त्याचा हर्बल चहा पिणे देखील मुलांसाठी चांगले नाही, कारण त्याचा त्यांच्या मेंदूच्या क्षमतेवर परिणाम होऊ शकतो. त्यामुळे मुलांना पूरक आहार न देणे चांगले. जर तुम्हाला ते द्यायचे असेल तर तुम्ही डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार ते भाज्यांमध्ये घालून देऊ शकता.

अर्थात, मेथीचे दाणे दिसायला लहान असले तरी त्याचे अनेक फायदे आहेत, ज्याबद्दल तुम्ही या लेखाद्वारे आधीच जाणून घेतले आहे. याव्यतिरिक्त, मेथीचे साइड इफेक्ट्स देखील असू शकतात, त्याबद्दल तुम्हाला येथे माहिती मिळाली आहे. त्यामुळे आता उशीर न करता तुमच्या दैनंदिन दिनचर्येत मेथीचा समावेश करा. लक्षात ठेवा की हे प्रमाण आणि नियमितपणे खा आणि चांगले आरोग्य प्राप्त करा. आम्हाला आशा आहे की या लेखात दिलेली माहिती तुमच्यासाठी उपयुक्त ठरेल. स्टाइलक्रेझचे आरोग्याशी संबंधित इतर लेखही तुम्ही वाचू शकता.

---

आणखी माहिती वाचा : Holi Information in Marathi | होळी सणा बद्दल माहिती